از روزی که صدا وارد سینما شد تا انقلاب 1979، سینمای ایران (جمعیت 66/6 میلیون نفر) همچون امریکای لاتین در سیطره ی ایالات متحده امریکا قرار داشت، که از طریق نمایندگی های صادرات تصاویر متحرک، و پس از 1960، با افزوده شدن برنامه های تلوزیونی، تحقق می یافت. بنابراین صنعت فیلم سینمایی داخلی همان راه و رسم امریکایی را الگو قرار داده بود. در فاصله ی 1931 تا انقلاب، بیش از 1100 فیلم در ایران تولید شد. بین سالهای 1966 و 1976 یک نهضت فیلمسازی ملی و پیشرو در سینمای ایران سربرآورد و این هنگامی بود که تحصیل کردگان سینما از خارج به ایران آمدند و نخستین فیلم های خود را ساختند. فریدون رهنما (سیاوشِ تخت جمشید،1965)، داود ملاپور (شوهر آهوخانم،1966) و مسعود کیمیایی (قیصر، 1966) از آن جمله بودند. در جشنواره های مختلف فیلم، از جمله جشنواره بین المللی فیلم تهران که در سال 1972 با همکاری وزارت فرهنگ و هنر تاسیس شد، آثار تازه ی سینمای ایران عرضه می شد.

فیلم گاو بیش از یک سال در ایران اجازه نمایش پیدا نکرد، اما توانست در سال 1971 جوایزی از فستیوالهای شیکاگو و ونیز به دست آورد. این تحول خیلی زود توسط کارگردانانی نظیر بهرام بیضایی متولد 1938، (رگبار1972)، آربی اوانسیان (چشمه1971) ، آرامش در حضور دیگران (1969)، ناصر تقوایی، صادق کرده (1972) ، هژیر داریوش، بیتا (1972) و داریوش مهرجویی، پستچی (1970، پخش سال 1972) ادامه پیدا کرد.

در سال 1974 کارگردانهای موج نوی ایران تعاونی فیلمسازی ای به نام کانون سینماگران پیشرو به راه انداختند. برخی از فیلمهای این گروه عبارت بودند از: سهراب شهید ثالث با فیلم (طبیعت بی جان 1974) و داریوش مهرجویی بافیلم (دایره مینا 1974؛ از معدود فیلم های ایرانی که در سال 1979 در ایالات متحده پخش شد) و باغ سنگی (1975،از پرویز کیمیاوی؛ برنده ی خروس نقره ای جشنواره برلین سال 1976). درهمآن سال، 80 فیلم در ایران ساخته شد و تولید سینمای ایران را از مصر و ترکیه جلوتر انداخت. فیلم هایی چون غریبه و مِه (1975) ، شاهزاده احتجاب در سال 1974 ساخته بهمن فرمان آرا متولد 1942 (این فیلم که مریوط به دوره قاجار بود، برنده جایزه «گرند پری» در تهران،-یکی از یزرگترین جشنواره های ایران- شد) از جمله این فیلم ها هستند. اما فشار اقتصادی تحمیل شده از جانب پخش کنندگان امریکایی موجب توقف تولیدهای مستقل ایرانی شد‏، و در سالهای 1977 و 1978 تنها تعداد اندکی فیلم سینمایی یا مستند معتبر،امکان پخش پبدا کرد.

در سال 1979‏‏‏ و بدنبال انقلاب اسلامی، حکومت محمدرضا شاه پهلوی که از سال 1941 به سلطنت رسیده بود سرنگون گشت. دولت انقلابی، مقررات و محدودیت های متعددی را برای ساخت و ساز فیلم در نظر گرفته بود بگونه ای که تا سال 1983، تنها 40 فیلم ساخته شد‏‌ و از میان آنها، 23 عدد ممنوع بود.

بنیاد فارابی در ادامه سیاست تعیین شده، به حمایت از فیلمسازان جوان نیز پرداخت. کسانی چون امیر نادری (دونده 1985 و فیلم آب، باد، خاک، 1989)؛ محسن مخملباف (دستفروش 1987؛ بایسیکل ران 1988؛ عروسی خوبان 1989، روزی روزگاری، سینما،1992)؛ مسعود کیمیایی (تیغ ابریشم 1986؛ دندان مار 1990؛ گروهبان 1991؛ رد پای گرگ 1993؛ کیلد 1986) و کیانوش عیاری (آن سوی آتش- 1988). در این دوره تعدادی کارگردان زن نیز موفق به ساختن فیلم شدند از جمله پوران درخشنده متولد 1951 (رابطه 1986؛ پرنده کوشاک خوشانسی 1988؛ زمان از دست رفته 1991)، رخشان بنی اعتماد متولد 1954 (خارج از محدوده 1987؛ زردغناری 1989؛ نرگس 1991؛ روسری آبی 1994؛ بانوی اردیبهشت 1997) و تهمینه میلانی متولد 1960 (بچه های طلاق 1989؛ کاکاو 1994؛ دو زن 1999).

در سال 1992 سینمای ایران در جشنواره تورنتوی کانادا مطرح شد و در سطح جهان شناخته گردید. دست یابی به موقعیت جهانی، از یکسو، به دلیل بهبود صنعت ایران بود و از سوی دیگر به دلیل دنبال نکردن تجارت سینما. این فیلمها خود را مشروط به فروش نمی دانستند و به همین دلیل توانستند خالق نوعی جدید فیلم شوند. عباس کیارستمی، در سال 1994 فیلمی به نام زیر درختان زیتون را ساخت و محسن مخملباف با فیلم گبه (1996) بسیار مورد استقبال قرار گرفت. بنیاد فارابی به این نوع فیلمها کمک بسیاری کرد و اگر چه، موجب صدور انقلاب ایران نشد، اما فرهنگ ایران را به جهانیان معرفی کرد. (به علات طولانی بودن این مطلب قسمت دوم آن بزودی در سایت قرار خواهد گرفت.)